Sukces odnoszą ci kolarze, którzy potrafią kierować swoje myśli, a tym samym swoją uwagę, na odpowiednie elementy w odpowiednim czasie. Koncentracja uwagi to umiejętność wyciszenia się i skupienia na wykonywanym zadaniu. Przyczynia się ona do wykonania zadania na najwyższym poziomie sportowych umiejętności, a także pozwala realizować cele, jakie wyznaczamy sobie do osiągnięcia podczas zawodów, a także w dłuższej perspektywie czasowej, podczas kolejnych przejazdów. Koncentrowanie się na poszczególnych elementach trasy pozwala w pewien sposób ignorować zewnętrzne czynniki przeszkadzające przez co sprzyja lepszemu wykonaniu. Odpowiednie ukierunkowanie naszej uwagi sprzyja zatem precyzyjnej realizacji obranej techniki, a także postawionych sobie założeń taktycznych.
Jeśli chcesz dokonać czegoś wspaniałego musisz mieć silną wolę i przykładać wagę do szczegółów. Gdybyś przeanalizował historie ludzi, którzy osiągnęli wspaniałe sukcesy, doszedłbyś do wniosku, że wszyscy oni mieli jedną cechę wspólną – umieli koncentrować się na swoich działaniach.
Lance Armstrong
Sytuacje, w których zawodnik szczególnie narażony jest na obniżenie poziomu swojej koncentracji nieodzownie związane są ze stresem, który wówczas mu towarzyszy. Najczęściej dzieje się tak w wyniku bezpośredniej konfrontacji z rywalem na zawodach, kiedy presja wyniku jest duża, a każdy marzy o tym, by praca jaką włożyło się w przygotowanie opłaciła się i przyniosła korzystny rezultat końcowy. W takich momentach nierzadko trudno o zachowanie ,,zimnej krwi’’ i skoncentrowanie się na tym, co przed nami, co powinniśmy zrobić, by osiągnąć swój cel. Zwykle wówczas pojawiają się destrukcyjne myśli, które nas rozpraszają nie pozwalając przy tym skupić się na swoim zadaniu, a więc przejechaniu trasy w jak najlepszym czasie czy też odniesienie zwycięstwa nad pozostałymi zawodnikami. Często zdarza się tak, że oprócz myśli typu: ,,nie wiem czy mi się uda’’, ,,ten zawodnik jest na pewno lepszy ode mnie, z nim nie uda mi się wygrać’’ w utrzymaniu koncentracji na optymalnym poziomie przeszkadza nam wiele czynników zewnętrznych, na których zaczynamy się koncentrować w najmniej odpowiednim do tego momencie, a więc zwykle przed startem, bądź już w trakcie pokonywania trasy przejazdowej. Do tych utrudniających elementów zewnętrznych, które mogą przeszkadzać zawodnikowi należy między innymi obecność podczas zawodów innych osób tj. rywali, publiczności, mediów, rodziny, przyjaciół itd. Oczywiście nie ma nic złego w samej obecności tych osób (trudno przecież wyobrazić sobie zawody bez przeciwników i publiczności), jednak w wyniku ogromnego przeciążenia spowodowanego napięciem zawodnik może odbierać tę obecność jako zagrażającą. Potęguje to w nim uczucie napięcia, odczuwa jeszcze większą presję spowodowaną wymaganiami otoczenia, pokładanymi w nim nadziejami, oczekiwaniami ze strony trenera, osób bliskich i samego siebie. Nietrudno zrozumieć, że koncentracja na elementach, które przeszkadzają w osiągnięciu jak najlepszego wyniku będzie miała negatywne przełożenie na sam wynik. Niewątpliwie największy stres przeżywany jest w kluczowych momentach zawodów czy rywalizacji, a więc zwykle pod koniec trasy, kiedy należałoby spotęgować swoje wysiłki i dać z siebie wszystko. W tych szczególnie trudnych momentach trudno o odpowiednią koncentrację. Widząc jak duże znaczenie ma koncentracja uwagi w sytuacji rywalizacji sportowej łatwo dostrzec potrzebę pracy nad nią u tych zawodników, u których nie jest ona mocną stroną. Najistotniejszy jest fakt, że można nad poprawą koncentracji pracować i znacznie ją ulepszyć tak, by dowolnie kierować swoją uwagę na te elementy podczas zawodów, które są szczególnie ważne dla osiągnięcia upragnionego wyniku, a ,,odsunąć od siebie’’ te czynniki, które mogą nam to zadanie znacznie utrudnić, jeśli nie uniemożliwić.
Trening koncentracji uwagi
Wielu zawodników stwierdza, że do dekoncentracji dochodzi u nich wówczas, kiedy zaczynają myśleć o popełnionych błędach, porażkach, niewystarczająco dobrze pokonanym właśnie odcinku trasy czy też o tym, że kolejny moment zawodów może zadecydować o wygranej w zawodach, a więc jest decydujący, co tylko wzmaga w zawodniku uczucie napięcia i nie pozwala się skoncentrować na tym, co w danej chwili istotne dla prawidłowego wykonania zadania. Można zatem powiedzieć, że podstawowym zadaniem treningu koncentracji ma być nabycie umiejętności ,,pozostawania z teraźniejszą’’ lub jak to się kolokwialnie zwykło mawiać ,,bycia tu i teraz’’.
Mindfulness
W psychologii sportu istnieje wiele technik służących poprawie koncentracji zawodnika. Jedną z tych metod jest technika uważnej obecności znana pod nazwą mindfulness. Twórca Mindfulness określa się jako szczególny rodzaj uwagi: świadomej, nieosądzającej i skierowanej na bieżącą chwilę (Jon Kabat-Zinn, 1990). Nasze życie dzieje się w teraźniejszości, w pojedynczych bieżących chwilach. Jednakże, ponieważ przez większość czasu, jesteśmy w kołowrocie aktywności ukierunkowanych na jakieś cele, a przez nasz umysł przepływa nieustanny potok myśli związanych, np. z oceną jak daleko znajdujemy się od ich zrealizowania, jesteśmy mało świadomi tego, co doświadczamy w danym momencie. W tym stanie zmniejszonej świadomości często działamy automatycznie, nawykowo kierowani przez lęki i pragnienia. Mindfulness jest czymś w rodzaju medytacji, jednak różni się od niej zasadniczo tym, że osoba praktykująca nie dąży do wyregulowania swojego oddechu, np. poprzez liczenie w myślach, ale koncentruje się raczej na obserwacji własnego oddechu, bez prób modyfikacji tempa oddychania. Najważniejsze, by skoncentrować się na bieżącej chwili na tyle, by dostrzec burzące ten stan myśli czy zewnętrzne bodźce rozpraszające naszą uwagę i je zaakceptować. Ta uważna samoobserwacja umożliwia przerwanie nawykowego błędnego koła, w którym często bezwiednie reagujemy na pojawiające się wewnętrzne i zewnętrzne wrażenia (bodźce), awersją, lękiem i innymi intensywnymi, zwykle negatywnymi emocjami. U podstaw mindfulness leży filozofia buddyjskiego wglądu, która głosi, że akceptacja i dopuszczanie doświadczenia takim, jakim ono jest , bardziej niż jego unikanie i tłumienie jest źródłem równowagi psychicznej i zdrowia. Trening uważnej obecności pomaga sportowcom w zarządzaniu swoją uwagą, a także wyciszeniu się przed szczególnie trudnymi zawodami. W ten sposób uczymy się koncentrować na sprawach ważnych z punku widzenia sytuacji współzawodnictwa, przy jednoczesnej akceptacji bodźców z zewnątrz i wewnątrz, których nie odbieramy już jako zagrażających czy przeszkadzających. Nasza uwaga skierowana jest w inną stronę, zatem bodźce te już nas nie rozpraszają.
Biofeedback
Biofeedback, czyli biologiczne sprzężenie zwrotne jest metodą treningową umożliwiającą osobie trenującej wpływ na reakcje organizmu. Choć brzmi to dość tajemniczo, zasada działania biofeedback nie jest taka skomplikowana. Pacjent podłączony zostaje do specjalistycznej aparatury za pomocą elektrod umieszczanych na głowie lub palcach rąk. Aparatura ta bada między innymi takie fizjologiczne parametry jak oporność skóry czy czynność bioelektryczną mózgu. Reakcje organizmu są za pomocą tej aparatury odnotowywane. Sygnały czynności organizmu takie jak: fale mózgowe czy przewodnictwo elektryczne skóry są przetwarzane na pewien rodzaj gry video wyświetlanej na ekranie komputera. Pacjent gra w grę komputerową sterując swoim umysłem, a konkretnie kontrolując swoje reakcje fizjologiczne, przez co uczy się jaki poziom jest dla niego optymalny do osiągnięcia korzystnego wyniku, a jego zadaniem jest jak najdłużej ten poziom utrzymać, inaczej przegrywa we wspomnianej grze. Choć trening ten ma formę zabawy, przez co może być stosowany już u kilkuletnich dzieci, jest on metodą umożliwiającą poznanie funkcji własnego organizmu, w tym mózgu. Często stosowany jest on nie tylko wśród sportowców, ale korzystają z niego także uczniowie, studenci, artyści, menadżerowie i dziennikarze, czyli wszyscy ci, którzy chcą poprawić swoją koncentrację, a także obniżyć napięcie powodowane stresem, przez co biofeedback uważany jest także za jedną z technik relaksacji w psychologii sportu. Biofeedback narodził się w amerykańskim ośrodku szkoleniowym NASA, gdzie służył do szkoleń pilotów i astronautów, którzy w warunkach dużego stresu byli zmuszaniu do wykonywania nałożonych na nich skomplikowanych czynności. Warto także zaznaczyć, że Adam Małysz w swoim treningu mentalnym wykorzystywał między innymi metodę biologicznego sprzężenia zwrotnego. Z tego typu treningów korzysta również Polski Związek Tenisowy stosując go u tenisistów w celu maksymalizowania ich osiągnięć.
Wizualizacja
Nie sposób nie wspomnieć w tym zagadnieniu o roli wizualizacji, która ma na celu ,,wtłoczenie’’ zawodnika w sytuację startową jeszcze przed zawodami. Kolarz wyobrażający sobie siebie na stracie, pokonującego kolejne etapy przejazdu i w końcu tryumfującego na mecie, oswaja się w pewien sposób z sytuacją, w której przyjdzie mu uczestniczyć. Bardzo obrazowe wydają się badania, które wykazały, że podczas wyobrażania sobie pewnych czynności aktywują się te same obszary naszego mózgu, co podczas ich fizycznego wykonywania. Wizualizacja i skoncentrowanie się na wyobrażeniach dotyczących pokonywanych kolejno odcinków trasy wzmacnia pewność siebie i pozwala skupić się na jak najlepszym wykonaniu swojego zadania, co w konsekwencji nierzadko przekłada się na uzyskanie upragnionego wyniku.
FOTO: Sirotti
